Araştırma Kaynakları

ODTÜ, her yıl bütçesinin ortalama %30'unu araştırma gelirlerinden karşılayan bir üniversite olarak araştırma ve geliştirme faaliyetlerini etkin bir şekilde yerine getirebilmek için kaynaklarını sürdürülebilir bir şekilde geliştirmek ve etkin kullanımını sağlamak zorundadır.

Araştırma Faaliyetleri için Teknik Altyapı ve Mali Kaynakların Yeterliliği

ODTÜ'de 27 adet araştırma merkezine ek olarak merkezler ve bölümler bünyesinde toplam 220 adet araştırma laboratuvarı yer almaktadır. Rektörlüğe bağlı bir merkez olarak yapılandırılan ve çalışmalarını sürdüren Merkez Laboratuvarı "AR-GE Eğitim ve Ölçme Merkezi" ve "Moleküler Biyoloji ve Biyoteknoloji AR-GE Merkezi" olmak üzere iki ayrı alandan oluşmaktadır. AR-GE Eğitim ve Ölçme Merkezinde malzemelerin, elektrik, manyetik, optik, reolojik, yüzey özelliklerinin belirlenmesine yönelik cihazların yanı sıra mekanik test sistemleri, molekül ağırlığı tayin, element ve termal analiz cihazları ve ileri teknoloji spektroskopi cihazları bulunmaktadır. Moleküler Biyoloji ve Biyoteknoloji AR-GE Merkezi, moleküler biyoloji, genom bilimi ve biyoteknoloji alanındaki en son teknolojilere sahip cihazlarla donatılmıştır. ODTÜ Merkez Laboratuvarının kuruluş amacı üniversitelerimizde, kamu kuruluşlarında ve sanayide çalışan araştırmacılar için modern test ve analiz cihazlarının yer aldığı bir bilimsel araştırma, eğitim ve ölçüm merkezi oluşturmaktır.

ODTÜ'de yıllık ortalama—BAP I, BAP II ve Döner Sermaye Projeleri hariç—90 ulusal ve 20 uluslararası proje sözleşmesi başlatılmaktadır. 2016 yılı sonu itibarıyla ODTÜ'de 1,780 ulusal ve 131 uluslararası proje sürmektedir. 2016 yılı sonu itibariyle ODTÜ'lü araştırmacılar tarafından 66 AB projesi (16,579,571 Avro), 37 Erasmus+ projesi (7,890,829 Avro) ve 28 diğer uluslararası proje yürütülmektedir. Toplam proje değeri 22,5 milyon Avro'yu aşmaktadır. Ulusal projelerin (TÜBİTAK, BAP Projeleri ve Döner Sermaye projeleri toplamı yine 2016 yılı için 472,129,781 TL olmuştur. Sürdürülen projelerin önemli bir kısmı, öncelikli alanlarımız içerisinde olan Enerji, Biyomedikal, Havacılık-Uzay, Elektronik-MEMS alanlarında yoğunlaşmıştır. Bu kapsamda, gerek Rektörlüğe bağlı Araştırma Merkezlerimizde gerekse bölümlerimizdeki araştırma gruplarında sürdürülen çok sayıda projede ülkemizin sivil ve/veya savunma amaçlı çeşitli ihtiyaçlarına sanayi kuruluşları ile birlikte çözümler üretilmektedir.

Üniversitemizin son 5 yıllık araştırma gelirleri Tablo'da sunulmaktadır. Görüldüğü üzere ar-ge için üniversite dışı kaynaklardan sağlanan gelir yıllık 80 milyon TL'den fazladır.

Tablo: Üniversitemizin son 5 yıllık araştırma gelirleri (DSİM gelirleri hariç) (TL)

Kaynakların Araştırma Faaliyetlerine Tahsisi

Üniversitede araştırmayı desteklemek için kullanılan Bilimsel Araştırma Projeleri için ayrılan toplam bütçe ODTÜ'de yapılan tüm araştırma harcamalarının %5'ine karşılık gelmektedir. Bu nedenle bilimsel araştırma projeleri araştırma için başlangıç-çekirdek bütçe olarak kurgulanmış olup araştırmacıların bu destek aracılığıyla elde ettikleri araştırma sonuçları sayesinde TÜBİTAK, AB destekli proje önerileri hazırlamaları beklenmektedir. BAP bütçesi Fakültelere, Enstitülere ve Rektörlüğe tahsis edilmekte ve her birim bütçesinin hangi projeler için ve hangi miktarda harcanacağını kendisi belirlemektedir. Fakülte ve Enstitülerin son yıl içindeki yayınları, öğretim üyesi ve lisansüstü öğrenci sayıları ile merkezlerin faaliyet raporlarını dikkate alınarak, BAP bütçesinin dağılımı Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyonu tarafından belirlenir. BAP Komisyonu tüm birimlerin uyması gereken kısıtlı sayıda çerçeve ilkeler belirlemiştir ve bu çerçevenin içinde kalmak ve ilkelere uymak kaydıyla birimler bütçelerinin önerilen bütçelere dağılımını ve nasıl harcanacağını kendileri belirlemektedirler. Fakülteler kendi bölümlerindeki araştırmacılarının önerdikleri projeleri değerlendirip bütçe ayırırken Enstitüler kendilerine bağlı ana bilim dallarındaki araştırmacıların önerileri hakkında kararlar verebilmektedir. Rektörlük ise farklı Enstitülerin ana bilim dallarından olan araştırmacıların ortak hazırladıkları disiplinlerarası araştırma projelerine destek verebilmektedir. Rektörlük tarafından desteklenen diğer proje türleri ise yeni başlayan öğretim üyelerine destek projeleri (AGEP katılımcıları ve diğerleri), işbirliği projeleri (GATA ve Kuzey Kıbrıs Kampusu ile) ODTÜ lehine projeler (ODTÜ Kampusu için projeler vb.), Kalkınma Bakanlığı ve benzeri büyük çaplı uluslararası işbirliği projelerine hazırlık önerileri ve Uygulama ve Araştırma Merkezlerinin önerdiği projelerdir.

Araştırma projeleri, Üniversitenin uzman elemanı bulunan her dalı ile ilgili olarak, Beş Yıllık Kalkınma Planı hedeflerine, Üniversite Yönetim Kurulunun belirlediği üniversite bilim politikasına veya ülke bilim politikasına uygun konulara öncelik verilerek değerlendirilir ve seçilir. Araştırma projelerinin evrensel ve ulusal bilime, ülkenin teknolojik, ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmasına katkı sağlaması esastır.

BAP 1 projelerinin seçimi ve desteklenmesinde; temel bilimler içerikli; sonuçları uygulamaya dönük; kaynakları ve faaliyetleri bakımından çok katılımlı, çok merkezli kurumlar arası, uluslararası ve disiplinlerarası nitelikteki projeler ile lisansüstü tez araştırmalarına öncelik verilebilir.

Kaynakların Etkin Kullanımı ve Temini

ODTÜ 2017-2021 Stratejik Plan hazırlık sürecinde çalışmalarını yürüten Ar-Ge Stratejik Plan Alan Komitesi iç paydaşlarla görüşmeleri sonucunda, özellikle araştırma alt yapısını oluşturan laboratuvar ve donanım gibi kaynakların etkin ve verimli kullanımı konusunda iyileştirmeye ihtiyaç olduğunu tespit etmiş, "araştırma altyapısının, destek birim ve personelinin geliştirilmesi ve sürekliliğinin sağlanması" amacı ile ilgili bir dizi iyileştirme önermiştir.

Buna göre dış destekli projelerin sayıca artırılmasının yanı sıra bu projelerden araştırma alt yapısını güçlendirecek kaynak kullanımı özendirilecek, bunun önünde engel oluşturan mevzuatta iyileştirmeler yapılacak ve özellikle mevcut altyapının araştırmacıların erişimine daha çok olanak sağlayacak şekilde etkin kullanılmasına yönelik çalışmalar yapılacaktır.

Kurum dışından kaynak teminini kolaylaştırmak ve teşvik etmek içinse yine ilk bölümde saydığımız destek mekanizmaları etkili olarak kullanılmaktadır. Emanet Hesap desteği ile araştırmacıların AB proje konsorsiyum toplantılarına katılımı teşvik edilmektedir. Araştırmacılar yurt içi ve yurt dışındaki paydaşlardan sağlanabilecek kaynaklar konusunda Araştırmalar Koordinatörlüğüne bağlı Proje Destek Ofisimiz tarafından bilgilendirilmektedir.

Mevcut Dış Desteğin Yeterliliği

ODTÜ, bütçesinin her yıl ortalama %30'unu araştırma gelirlerinden sağlamaktadır. Hem ulusal hem de uluslararası kaynaklardan sağlanan dış destek, ODTÜ'nün stratejik hedefleri ile uyumlu olmakla beraber, 2017-2021 Stratejik Planı'nın hedeflerine erişim için özellikle teknoloji geliştirmek, yenilik yapmak, sanayi ve toplum için değer yaratmak amacıyla yürütülen uygulamalı araştırmaların da desteklenmesi yoluyla artırılacaktır.

Araştırma Etiği için Sunulan Destekler

Araştırma faaliyetlerinin etik kurallara uygun olarak yürütülmesini sağlamak kapsamında lisanlı yazılım kullanımına önem verilmektedir. Yıllık ortalama 1,7 milyon lira tutarında lisanslı yazılım alınmaktadır. Fikri ve Sınai Mülkiyet Haklarının korunması ile ilgili Bilgi ve Teknoloji Transfer Ofisleri çeşitli bilgilendirme ve destek çalışmaları yürütmektedir.

Araştırma Kaynaklarının Sürdürülebilirliği

ODTÜ, toplam bütçesinin her yıl %30'unu karşılayacak şekilde araştırma gelirlerine sahiptir. Üniversitemizin araştırma hedeflerine yönelik fiziki ve teknik altyapı yatırımları kısmen Kalkınma Bakanlığı destekleri ile gerçekleştirilmektedir. Ayrıca, Araştırma Merkezleri ve bölümlerdeki araştırma gruplarının aldığı projelerden araştırma altyapılarının desteklenmesi mümkün olabilmektedir.